به گزارش خبرنگار مهر، همایش حمایت از مالکیت ادبی و هنری در ایران و پیمانهای بین‌المللی صبح امروز یکشنبه هفتم اسفند با حضور جمعی از کارشناسان رشته‌های حقوق، فقه و جمعی از اعضای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران در سالن شورای این فرهنگستان برگزار شد.
در این همایش سید حسین صفایی رئیس شاخه حقوق گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم و رئیس انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران در سخنانی درباره تحول حقوق مولف در ایران گفت: امروز مالکیت ادبی و هنری یا همان حقوق مولف یکی از شاخص‌های توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی محسوب می‌شود؛ چراکه بحث تجاری‌سازی این نوع مالکیت‌ها مطرح است.
وی افزود: در کشور ما هم از 50 سال پیش مسئله مالکیت ادبی و هنری مورد توجه بوده و نخستین کتاب مربوط به این حوزه در سال 1339 نوشته شد. در غرب هم این بحث پیش از قرن هجدهم مطرح بوده و در واقع نوعی حالت امتیاز را آن هم برای ناشران نه پدیدآورندگان آثار داشته است.
رئیس انجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران اضافه کرد: تا پیش از تصویب قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان در سال 1348، ما قانون مناسبی برای حمایت از حقوق مالکیت معنوی نداشته‌ایم و تنها می توان به 4 ماده قانون مجازات اسلامی اشاره کرد که البته بحث‌های مربوط به محتوا، ابعاد و مدت حمایت از این حقوق در آنها مشخص نیست.
صفایی ادامه داد: علی رغم کمبودها و نارسایی های قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان، اصول حمایت از حقوق مولف در این قانون که مشتمل بر 33 ماده است، منعکس شده است.
وی همچنین به افزوده شدن یک متمم بر قانون یاد شده در سال 1352 اشاره کرد و گفت: در سال 1379 قانونی برای حمایت از نرم‌افزارهای رایانه‌ای به تصویب رسید که در واقع همان اصول قانون حمایت از مالکیت ادبی و هنری در آن منعکس است.
رئیس شاخه حقوق گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران افزود: قانون دیگری هم که در این زمینه در سال 1382به تصویب رسیده قانون تجارت الکترونیک است که یک فصل کامل را به حقوق مولف در بستر مبادلات الکترونیکی اختصاص داده است. آخرین قانون هم قانون مربوط به اصلاح ماده 12 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان است که در سال 1389 به تصویب رسید. مدت حمایت از این حقوق را از 30 سال به 50 سال افزایش داد.
صفایی در عین حال از کاستی این اصلاحیه به کاستی این اصلاحیه اشاره و تاکید کرد: در مواردی دیگر مانند حوزه نرم‌افزارهای رایانه‌ای و آثار سینمایی و عکاسی مدت حمایت از این حقوق همان 30 سال است و از سوی دیگر تعمیم این اصلاحیه هم به موارد دیگر از نظر حقوقی مشکل‌زا است.
وی اضافه کرد: امروزه در قوانین موجود به طور مجمل درباره حقوق مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار بحث شده و تجاوز به این حقوق مستوجب مسئولیت مدنی و کیفری تلقی شده است. مسئولیت مدنی به این معنا که جبران خسارت پدیدآورندگان ضروری است و مسئولیت کیفری هم به معنی این است که اگر حقوق پدیدآورندگان رعایت نشود ناقض این حقوق به مجازات زندان محکوم می شود.
صفایی در نتیجه‌گیری سخنانش یادآور شد: قوانین موجود در این زمینه مشتمل بر اصول اساسی حمایت از مالکیت ادبی و هنری است ولی کامل نیست و نواقص زیادی دارد و ما امیدواریم با تصویب لایحه جدیدی که در دولت در دست بررسی است این نقایص برطرف شود.
در ادامه این برنامه همچنین حجت الاسلام و المسلمین سید حسن شبیری عضو هیئت علمی و رئیس گروه حقوق مالکیت فکری دانشگاه قم در سخنانی به بررسی پیش‌نویس لایحه جدید مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط که در هیئت دولت در دست بررسی است، پرداخت و با اشاره به روند رسیدگی به مواد مختلف آن ابراز امیدواری کرد این لایحه تا کمتر از سه ماه آینده به صحن علنی مجلس ارائه شود.
وی گفت: بعد از اینکه دولت ایران در سال 1380عضو سازمان جهانی مالکیت ادبی شد این سازمان قانون وایپو را برای الگو گرفتن ایران از آن و اصلاح قوانین داخلی بر اساس آن، به ما ارائه کرد البته ما با این رویه موافق نبودیم.
این پژوهشگر در توضیح علت این مخالفت هم گفت: نظام تقنینی ما سابقه دیرینه ای دارد و در شان ما نیست که در این زمینه مثل کشورهای گینه و ساحل عاج با ما برخورد شود.
وی سپس گفت: در همان سالها مقرر شد ترکیبی از کارشناسان متخصص در زمینه کپی رایت و نیز فرهیختگان حوزه و دانشگاه طرح جامعی را در راستای انجام تعهدات کشورمان به سازمان جهانی مالکیت ادبی تهیه کنند و در واقع این ترکیب پشتوانه علمی برای تدوین پیش‌نویس لایحه مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط شد.
رئیس گروه حقوق مالکیت فکری دانشگاه قم اضافه کرد: نسخه اول این لایحه در 6 ماده در سال 1384 تدوین شد و اگر چه نواقصی داشت، گروه تصمیم گرفت آن را به همان شکل به مجلس ارائه کند البته این اتفاق نیفتاد و ما نسخه دوم کار را در سال 1388 و 1389 تدوین و در واقع نسخه اول را کامل کردیم.
شبیری ادامه داد: نسخه دوم لایحه در سال 1389 با حدود 180 ماده سرانجام به تصویب رسید و در آن مواردی که در مورد مالکیت ادبی لازم بود در آن لحاظ شد.
به گفته وی که یکی از تدوین کنندگان پیش نویس لایحه جدید مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط بوده است، تک تک مواد این لایحه با قانون رایج در تمامی کشورهایی که کپی رایت را رعایت می کنند، مقایسه و در لایحه لحاظ شده است.
رئیس گروه حقوق مالکیت فکری دانشگاه قم لازمه پذیرفتن الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی و کنوانسیون برن را پذیرفتن کپی رایت عنوان کرد و با اشاره به ویژگی های لایحه مذکور افزود: این لایحه در مقایسه با قانون مصوب سال 1348 و قوانین مرتبط با آن، پشتوانه علمی قوی تری دارد.
شبیری ادامه داد :ما سعی کردیم تمام نواقص مربوط به سال 48 را در این لایحه اصلاح کنیم آن قانون (قانون مصوب 1348) در مورد آثار بی نام و جمعی و بسیاری از مقررات خاص، ساکت است ولی لایحه جدید در این باره نظرات مشخصی دارد.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه قم در لایحه جدید بحث های مربوط به قراردادهای نشر هم با توجه به موقعیت اقتصادی بالاتر ناشران نسبت به مولفان، گنجانده شده و در آن اصل بر حمایت از مولفان است نه ناشران
شبیری تاکید کرد: بر اساس این قانون دیگر به ناشران اجازه داده نخواهد شد که قراردادی طولانی مدت با مولف ببندند و این مدت به 5 سال محدود شده تا حق مولف ضایع نشود.
در پایان این همایش محمود صادقی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دبیر انجمن علی حقوق مالکیت فکری ایران در سخنانی با مقایسه پیمانهای بین المللی حقوق مولف و آنچه در این زمینه در ایران رایج است، گفت: مفاهیم پایه حقوق مولف عبارتند از آثار مورد حمایت، معیار حمایت، حقوق مادی و معنوی پدیدآورنده، مدت حمایت، محدودیت ها، استثناء ها، مالکیت حقوق و نقل و انتقال آن ، ضمانت اجرا و قلمرو حمایت
وی افزود: پیشینه کپی رایت به اختراع صنعت چاپ در بریتانیا بر می گردد . البته در آن زمان بیشتر امتیازها برای ناشران در نظر گرفته می شد اما در قانونی که در سال 1709 به تصویب رسید این حقوق به پدیدآورندگان و مولفان منتقل شد.
دبیرانجمن علمی حقوق مالکیت فکری ایران با اشاره به تصویب کنوانسیون برن در سال 1886 تاکید کرد: این کنوانسیون پس از آن و در سال 1971 در 7 مقطع دیگر مورد بازنگری قرار گرفت و امروز به آن چیزی تبدیل شده است که بسیاری از کشورها یا به آن پیوسته اند یا خواهان پیوستن به آن هستند.
صادقی گفت: مدت حمایت از حقوق ادبی و هنری پدیدآورندگان آثار در ایران هم مانند کنوانسیون برن 50 سال است ولی برخی از موارد این قانون همچنان در کشور ما رعایت نمی شود. چون ما اساسا به این معاهده نپیوسته ایم.
نظر شما